ควายเผือก

ตอนบ่ายห้าโมงกว่าที่ร้านกาแฟชื่อ “ควายคะนอง” ร้านกาแฟชื่อพระราชทานโดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มี “ป้อง” กับ “ฟาน” เป็นมือชงกาแฟ ที่ร้านนี้เขาใช้กาแฟพันธุ์ดีในประเทศจาก ดอยช้าง ดอยตุง ปรุงรสเป็นกาแฟเย็น มี 4 รส ตามความชอบตามนิสัยของคอกาแฟ ได้แก่ ควายคะนองทุ่ง ควายเลี้ยง ควายช็อก(ช็อกโกแลต)และควายเผือก ชนิดสุดท้ายเป็นกาแฟเย็นรสชาติละมุน หอมกรุ่น กลมกล่อมเบาๆ นับเป็นความโชคดีของคนไทยที่มาเรียนรู้ เรื่องวิถีการทำนาแบบดั้งเดิมโดยใช้ควายไม่ใช้เครื่องจักร ณ โรงเรียนกาสรกสิวิทย์ อำเภอเมืองสระแก้ว หลังจากศึกษาดูงานเหนื่อยกระหาย ก็มีร้านกาแฟให้พักดื่มกิน สถานที่แห่งนี้จึงเป็น “ แหล่งเรียนรู้อันทรงคุณค่า โปรดพาลูกหลาน มาเรียนรู้ คนไทยจะได้ รักเมล็ดข้าว รักชาวนา รักควายและรักชาติของเรา”

ดูนกอ้ายงั่วถึงถิ่น กินปลาเขื่อนพระปรง

เขื่อนพระปรงหรืออ่างเก็บน้ำพระปรง อยู่ในอำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว เก็บน้ำที่ลงมาจากพื้นที่อุทยานแห่งชาติปางสีดา ตามลำน้ำพระปรง เขื่อนมีพื้นที่กว้างมากแต่เก็บน้ำได้ไม่มากอาจเป็นเพราะปริมาณน้ำที่ลงมาจากป่ามีจำนวนน้อย เขื่อนพระปรงมีชื่อเสียงเพราะเป็นแหล่งดูนกอ้ายงั่วหรือนกงูของนักดูนก สื่อจึงนิยมมาทำสารคดีเผยแพร่ทำให้ผู้คนรู้จักเขื่อนพระปรง นกอ้ายงั่วเป็นนกหายากในประเทศไทย มีอยู่บางพื้นที่ที่เป็นแหล่งน้ำ เช่น ที่บึงบอระเพ็ด ที่เขื่อนพระปรงมีไม่มาก แต่มีแนวโน้มจะเพิ่มขึ้นเพราะนกอ้ายงั่วเลือกพื้นที่บ้านคลองมะละกอ ตำบลสระขวัญ อำเภอเมืองสระแก้ว เป็นแหล่งขยายพันธุ์ อ้ายงั่วมีชื่อสามัญ Oriental Darter
บ่ายวันหนึ่งแวะเข้าไปกินปลาที่ร้านริมเขื่อนพระปรง มองเห็นนกตัวเล็ก ๆ เกาะอยู่กลางเกาะของเขื่อน ถามแม่ค้าว่านกอะไรตัวเล็ก ๆ นั่น แม่ค้าบอกว่านั้นแหละนกอ้ายงั่วล่ะ เขาชอบเกาะบริเวณนั้นเพื่อตากปีกเกือบทุกวัน
จากข้อมูล คู่มือดูนกของหมอบุญส่ง เลขะกุล บอกว่านกอ้ายงั่วหรือนกงู มีขนาด 85-97 เซนติเมตร ที่เห็นดูตัวเล็กจัง แม่ค้าหันมาบอกต่อ “ก็มันไกลนี่คุณ จึงมองตัวเล็กนิดเดียว” คงจริงนะเพราะไม่ได้ใช้กล้องส่องทางไกลดูนี่

ความเป็นทีมบางครั้งต้องมีผู้เสียสละ

เรื่องราวบางอย่างที่เกิดขึ้นในธรรมชาติ บางทีก็เป็นคติสอนมนุษย์ได้เป็นอย่างดี โดยเฉพาะเรื่องเกี่ยวกับมด ซึ่งอาจกล่าวได้ว่ามดเป็นสัตว์บกที่มีจำนวนประชากรมากที่สุดในโลก และมีเรื่องราวน่าสนใจของมดมากมาย เช่น ความสามัคคี การทำงานเป็นทีม ความขยันขันแข็ง มีเรื่องจริงเกิดขึ้นขอเล่าให้ฟัง “บ่ายวันหนึ่งหลังจากคนสวนตัดกิ่งต้นราชพฤกษ์ (ต้นคูณ) ที่อยู่ใกล้บ้าน ซึ่งมดแดงเดินข้ามไปข้ามมาระหว่างบ้านกับต้นคูณออกไป มดแดงบางส่วนตกค้างอยู่บนบ้านพักกลับไปรังไม่ได้ ทำให้เห็นพฤติกรรมของผู้เสียสละและความสามัคคี ความรักพวกพ้องของมดแดงเกิดขึ้น มดแดงหลายตัวพยายามต่อตัวกันเป็นสะพานให้พวกเดินข้ามเพื่อกลับไปสู่รัง มดแดงบางตัวคาบเพื่อนที่เจ็บป่วยแบกเดินกลับรัง มดแดงบางตัวเดินกลับไปกลับมาปล่อยกลิ่นโดยใช้ก้นแตะพื้นเป็นระยะๆบอกเส้นทางให้เพื่อนเดินกลับรังได้ถูกต้อง” เกือบชั่วโมงที่เฝ้าสังเกตพฤติกรรมของมดแดงเห็นการกระทำทุกอย่าง เป็นการกระทำเชิงบวกทั้งสิ้น มีแต่ความรัก ความเสียสละความเอื้ออาทรต่อพวกพ้อง มดแดงทำได้อย่างไร ใครเป็นผู้ออกคำสั่งนั้น คำสั่งนั้นเกิดขึ้นโดยจิตสำนึกหรือไม่ ทำไมช่างแสนดีงาม สำนึกนั้นจะเกิดขึ้นกับมนุษย์ได้หรือไม่ และจะเกิดได้อย่างไร น่าฉงน.

พื้นที่พักผ่อนของครอบครัวในวันหยุด

ฐานเรียนรู้ตามอัธยาศัยกลางแจ้ง ณ ศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษาสระแก้ว กระจายอยู่ทั่วไปในพื้นที่โล่งแจ้งของสนามขนาดสิบไร่ วันหยุดหรือวันธรรมดายามเย็น พ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย พาลูกหลานมาเดินเล่น มาทดลองอุปกรณ์ของเล่นเพื่อเสริมความคิดและจินตนาการให้เด็ก ๆ เด็กชอบเล่นอุปกรณ์ชนิดต่าง ๆ ขณะเดียวกันก็ทดลองสิ่งใหม่เพิ่มเติมไปด้วย เช่น จักรยานถีบกับเครื่องปั๊มน้ำ เด็กจะปั่นให้น้ำพุ่งให้ไกลตามแรงปั่นของตน บางกลุ่มเพื่อนทำหน้าที่ปั่น ตนเองปิดรูน้ำไว้ก่อนอัดลมไว้พอปล่อยน้ำจึงพุ่งออกไปอย่างรวดเร็วและพุ่งไกลกว่าปกติ นับเป็นความคิดสร้างสรรค์ ในอนาคตเขาอาจเป็นนักวิทยาศาสตร์เก่งคนหนึ่งได้
ฐานเรียนรู้กลางแจ้งของศูนย์วิทย์ฯ เป็นพื้นที่สาธารณะให้ทุกคนได้มีโอกาสเรียนรู้ ในฐานะการเป็นผู้บริหาร จึงระมัดระวังเรื่องความปลอดภัยของเด็กทุกคนที่มาเรียนรู้และเฝ้าดูเด็กที่มีพฤติกรรมเบี่ยงเบนในสิ่งที่ไม่เหมาะสม เพื่อให้สถานที่แห่งนี้ให้ประโยชน์กับประชาชนไปนานเท่านาน

“น้ำตกรู” อยู่ที่อำเภอโขงเจียม อุบลราชธานี

“ธรรมชาติ” เป็นนักสร้างสรรค์งานศิลปะชิ้นเอกของโลกเสมอ สิ่งสวยงามมากมายในโลกล้วนแล้วแต่เป็นฝีมือธรรมชาติทั้งสิ้น ธรรมชาติภาคอีสานใต้ ดินแดนที่เต็มไปด้วยภูเขาหินทรายก็ได้สร้างสรรค์ความสวยงามไว้หลายรูปแบบ เช่นที่ภูผาเทิบ เสาเฉลียง แก่งตะนะ รวมไปถึงน้ำตกที่ไหลลงรู แล้วตกกระจายลงสู่เบื้องล่าง น้ำตกรู อยู่ในพื้นที่บ้านทุ่งนาเมือง ตำบลนาโพธิ์กลาง อำเภอโขงเจียม ดินแดนที่เห็นพระอาทิตย์ขึ้นก่อนใครในประเทศ ชื่อน้ำตกรู สื่อความหมายได้ตรง คือน้ำตกที่ไหลลงไปในรู สุภาพชนผู้มีอำนาจคิดว่าชื่อน้ำตกรูไม่ไพเราะเปลี่ยนชื่อใหม่เป็น “น้ำตกแสงจันทร์” ไพเราะดี แต่ความหมายไปคนละทาง อธิบายอย่างไรดีละ ชื่อที่เป็นประวัติศาสตร์ของประเทศมากมาย เพี้ยนไปจนยากแกะรอย เพราะสุภาพชนนั้นแหละ เมื่อค้นหาความจริงทางประวัติศาสตร์ไม่ได้รากเง้าของคนไทยก็แผ่วเบา ความรักชาติ ความภาคภูมิใจ ความทระนง ก็ถูกละเลยตามไปด้วย แล้วชาติเราจะเป็นอย่างไรกันละ

อุทยานแห่งชาติภูจองนายอย

อุทยานฯแห่งนี้อยู่ในเขตอำเภอนาจะหลวย จังหวัดอุบลราชธานี จุดเด่นของภูจองนายอย คือ มีน้ำตกที่สวยงาม ชื่อน้ำตกห้วยหลวง อยู่สูงจากระดับน้ำทะเล 440 เมตร พื้นที่โดยทั่วไปเป็นภูเขาหินทราย ซึ่งเป็นธรรมชาติของผืนดินภาคอีสานใต้ ร่องรอยน้ำกัดเซาะหินทรายเป็นหลุมเป็นคลื่น เป็นปกติที่พบเห็นได้ ป่าโดยทั่วไปไม่ทึบมากนัก มีความชื้นค่อนข้างสูง ยิ่งเข้าไปใกล้บริเวณน้ำตก หากเราสุขภาพไม่แข็งแรงโดยเฉพาะระบบทางเดินหายใจ อาจแสดงอาการแน่นจมูกคัดจมูกให้เห็น
ที่ภูจองนายอย มีกล้วยไม้ดินต้นขนาดใหญ่ชื่อกล้วยไม้เขาพระวิหาร ขึ้นกระจายตามกลุ่มหิน กล้วยไม่ชนิดนี้พบกระจายทั่วบริเวณไปจนถึงเขาพระวิหาร จึงมีชื่อว่า กล้วยไม้เขาพระวิหาร
น้ำตกห้วยหลวง หากต้องการชมความสวยงามของน้ำตก ต้องเดินลงไปชั้นล่างมีบันไดเดินลง 300 กว่าขั้น อย่าลืมว่าลงไปแล้วต้องกลับขึ้นอีก 300 ขั้นรวมเป็น 600 ขั้นหนุ่มๆสาวๆ ยังหอบเลยนะ

น้ำดื่มที่พอหาได้ของคนทำนา

เส้นทางจากอำเภอสิรินธร เลียบชายแดนด่านช่องเม็กไปอำเภอบุณฑริก อำเภอนาจะหลวย จังหวัดอุบลราชธานี สองข้างทางชาวนาเริ่มตกกล้าต้นข้าวสูงประมาณคืบ(ปลายเดือนมิถุนาแล้ว) ขณะขับรถเพลิน เหลือบไปเห็นบ่อน้ำดื่มข้างคันนา มีถ้วยพลาสติกคว่ำอยู่ใกล้ๆ หยุดรถลงไปดู จิตใต้สำนึกดิ่งไปสู่ตอนเป็นเด็กมีชีวิตอยู่บ้านนอกใกล้แม่น้ำริมหาดทราย มีบ่อน้ำขุดง่ายๆ ใช้ดื่มได้ ช่วงขุดใหม่ๆ น้ำยังขุ่นอยู่พอตักน้ำทิ้งไปเรื่อยๆ เดี่ยวเดียวน้ำใสแล้ว ไม่ว่าเด็กหรือผู้ใหญ่ ดึงใบไม้มาทำเป็นกระทงตักน้ำดื่มกิน เป็นวิถีชีวิตของคนชนบท สมัยนั้นน้ำดื่มน้ำใช้ไม่ต้องซื้อ ไม่มีขายด้วยแหละ ปัจจุบันจะไปไหนต้องซื้อน้ำขวดละ 10 บาท 15 บาท นำไปด้วยจึงจะได้กิน เมื่อเจอบ่อน้ำข้างทางดีใจเหมือนพบญาติที่จากกันมานาน แต่ความดีใจเกิดขึ้นชั่วครู่ กลายเป็นความวิตกกังวนแทนชาวนาที่ขุดบ่อและใช้น้ำบ่อตรงนี้ น้ำยังดื่มได้ไหมเพราะการทำนา ทำไร่ ทำสวน พึ่งสารเคมีมาก ทั้งปุ๋ย ทั้งยาฆ่าแมลง ยาฆ่าหญ้า น้ำดื่มคงเต็มไปด้วยสารปนเปื้อนที่มีพิษถึงชีวิต
อยากส่งความกังวลนี้ไปถึงชาวนา การทำนาก็เพื่อเลี้ยงชีวิต แต่ถ้าใช้สารพิษทำลายจนชีวิตไม่มีแล้ว การทำนาจะยังมีความหมายอะไรอยู่อีก

คุณ noriaki MANABE คุณ kazumi MANABE ที่รัก

ผมคิดว่าคุณคงคลายความโศกเศร้ากับการสูญเสียที่เกิดขึ้นในประเทศญี่ปุ่น คนญี่ปุ่นเป็นคนเข้มแข็งที่สุดในโลก ผมเสียใจด้วยความจริงใจ ผมขอส่งข่าวถึงคุณ ที่ศูนย์วิทย์มีเรือนรับรองแล้ว ผมตั้งชื่อว่า"วิมาน สีอำพัน" ผมนำข้าวของเครื่องใช้ของคุณและของ jica ที่บริจาคมาใช้ที่วิมานสีอำพันด้วยและผมเข้ามาอยู่ที่วิมานสีอำพันนี้ เป็นปีสุดท้ายก่อนเกษียณอายุราชการ ต่อไปวิมานสีอำพันจะเป็นเรือนรับรองเมื่อคุณทั้งสองเดินทางมาประเทศไทยนะครับ รักและคิดถึงคุณทั้งสองเสมอ

ตามหาผู้ทำความดีในวันสิ่งแวดล้อมโลก

5 มิถุนายน วันสิ่งแวดล้อมโลกผ่านไปเมื่อวานนี้ ดูรายการโทรทัศน์เขามีการประกวดต้นไม้ขนาดใหญ่ ขนาดสูง และต้นไม้รูปร่างสวยงามของกรุงเทพมหานคร ซึ่งได้ชื่อว่าเป็นเมืองหลวงที่มีสีเขียวน้อยที่สุดในโลก เว้นบางประเทศที่อยู่ในเขตทะเลทราย กิจกรรมนี้นับเป็นการเริ่มต้นที่ดีต่อสิ่งแวดล้อมและธรรมชาติ
ที่ศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษาสระแก้ว มีนิทรรศการกลางแจ้งเกี่ยวกับสวนหิน ซึ่งนำหินทราย หินกรวด หินดินดาน หินพัมมิช หินแกรนิต หินฟอสซิล หินศิลาแลง และหินอื่น ๆ มากองไว้ และทำทางเดินวนไปบริเวณกองหิน เพื่อให้นักเรียน นักศึกษา ได้ศึกษาลักษณะของหินชนิดต่าง ๆ วันเวลาผ่านไป ปรากฏต้นไม้ใหญ่ที่มีผลและเป็นอาหารของนกเจริญเติบโตบริเวณกองหิน เช่น ต้นธนนไชย ต้นอ้อยช้าง หลายต้น และเจริญเติบโตได้ดีมาก มีผู้รู้บอกว่า “สัตว์ทุกชนิดมักเลือกกินอาหารที่ดีเช่นถ้าเป็นผลไม้ก็เลือกผลไม้อร่อย ลูกสวย เมื่อถ่ายมูลเมล็ดผลไม้จึงมีคุณภาพและเจริญเติบโตเร็ว”
ศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษาแก้วโชคดีมีนกกินผลไม้แล้วบินมาเกาะก้อนหินที่กองไว้ ถ่ายมูลเป็นเมล็ดปลูกต้นไม้ให้และเติบโตสมบูรณ์ในวันสิ่งแวดล้อมโลก ปีนี้ได้ต้นไม้ใหญ่ถึง 6 ต้น ดีใจจริง ดีใจจัง