แร่ทองคำนั้นสำคัญไฉน

บริเวณพื้นที่ราบ ใกล้เชิงเขาสามสิบที่ทอดตัวตามแนวทิศตะวันออก ตะวันตก พื้นที่ประมาณ 40-50 ไร่ พบร่องรอยขุดเป็นหลุมเต็มไปทั่วบริเวณ มีผู้คน ประมาณ 40-50 คน กระจายอยู่ตามหลุมที่จับจอง บ้างลงไปอยู่ในหลุมลึกประมาณ 2 เมตร นำเศษ กรวด หิน ดิน ทราย ที่ผู้ขุดเชื่อว่าเป็นชั้นแร่ส่งขึ้นบนปากหลุม คนอยู่ปากหลุมนำไปเทลงในอ่างไม้ ให้เพื่อนใช้น้ำฉีดล้างเพื่อหาทองคำ ได้มีโอกาสพูดคุยกับคนฉีดน้ำ ถามเขาว่า “มาจากไหนกันครับ” คนล้างแร่บอกว่า อยู่ที่วัฒนานคร สระแก้ว นี้แหละ ถามว่า “พบทองคำบ้างหรือยัง” คนล้างบอกยังเลยตอนนี้ทดลองล้างชั้นแร่ชั้นนี้ดูก่อน ถ้าจะเจอทองคำคงต้องขุดลึกลงไปอีกประมาณหนึ่งเมตร ทองคำที่ได้มีรูปร่างต่างๆ กัน เช่น บางครั้งเป็นเม็ด บางครั้งเป็นเส้นคล้ายเส้นผม บางครั้งเป็นแผ่น ขนาดน้ำหนักตั้งแต่หนึ่งกรัม ห้ากรัม สิบกรัม ไม่แน่นอน
จากการศึกษาการเกิดแหล่งแร่ทองคำ เกิดได้จาก 2 แหล่ง คือการเกิดจากสายแร่หรือทางแร่ทองคำซึ่งเกิดรวมกับหินอัคนี เช่น แร่ควอตซ์กับแร่ไพไรด์ อีกแหล่งหนึ่งเกิดจากแหล่งแร่บนลานแร่ ซึ่งมีธารน้ำไหลผ่าน จึงมักพบทองคำปะปนกับ กรวด หิน ดิน ทราย แหล่งแร่ทองคำแหล่งนี้จึงเคยเป็นท้องน้ำมาก่อน แหล่งแร่ทองคำที่ขุดบริเวณ บ้านบ่อนางชิง ตำบลห้วยโจด อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว ซึ่งอยู่ใกล้เชิงเขาสามสิบ น่าเป็นแหล่งแร่บนลานแร่ซึ่งมีธารน้ำไหลผ่าน ชนิดแหล่งแร่ทองคำแหล่งที่สอง